ATT Windenergie

Erik Back is aangesteld als onafhankelijke verkenner. Hij gaat vanaf januari 2024 gesprekken voeren met verschillende betrokken partijen om te kijken of en hoe zij willen samenwerken. In maart/april 2024 volgt een advies over het vervolg en de samenwerking.

Wilt u Erik Back spreken? Dat kan! Hij is bereikbaar via erik@kr8consultancy.nl of telefonisch via 06 22 47 76 21.

Ruimte voor 6 tot 10 windturbines in het ATT-gebied

De drie gemeenten samen zien ruimte voor 6 tot 10 windturbines in het hele ATT-gebied. Daarmee kan 120 – 180 GWh energie per jaar worden opgewekt.

Lokale samenwerking

Als er windmolens in het gebied komen, zijn er verschillende ontwikkelopties, zoals:

• Windturbines laten ontwikkelen door een marktpartij met duidelijke kaders.
• Windturbines laten ontwikkelen door lokale partijen.
• Windturbines laten ontwikkelen door de gemeente(n), eventueel in samenwerking met andere partijen.

De voorkeur gaat uit naar samenwerking tussen overheden, grondeigenaren, lokale ondernemers, lokale energiecoöperaties en inwoners. Dit noemen wij een publiek private samenwerking. De betrokken partijen maken gezamenlijke afspraken over het vervolg. Zodra besloten is dat zij willen samenwerken, gaan deze partijen aan de slag met het vervolg. Samen met omwonenden en andere betrokkenen maken ze afspraken over de exacte locaties van windturbines, maatregelen om hinder door geluid of slagschaduw voor omwonenden te beperken, zeggenschap en financiële participatie.

Als blijkt dat een samenwerking tussen overheden en lokale ondernemers niet mogelijk is, dan gaat de voorkeur uit naar een maatschappelijke tender. Dit betekent dat alle geïnteresseerde organisaties of commerciële bedrijven zich kunnen melden om windturbines te ontwikkelen in het gebied. Daarbij moeten zij voldoen aan randvoorwaarden die vooraf worden vastgesteld.

Klik hier om het eindadvies te lezen

Uitgangspunten en randvoorwaarden: gezamenlijk ontwikkelkader

De drie gemeenten en provincie Overijssel hebben samen uitgangspunten benoemd voor de realisatie van windturbines in het ATT-gebied. Deze zijn vastgelegd in het ontwikkelkader ATT. De verkenner houdt hier rekening mee. De belangrijkste uitgangspunten zijn:

• Een samenwerking met lokale partijen.
• De overlast van windturbines wordt zoveel mogelijk voorkomen:
  • Een geluidsnorm van maximaal 45 dB Lden per jaar, tenzij landelijk strengere regels gaan gelden.
  • In de nacht houden we een geluidsnorm aan van maximaal 39 dB Lnight.
  • Overlast van laagfrequent geluid, slagschaduw en verlichting wordt zoveel mogelijk voorkomen.
  • De betrokken partijen die willen samenwerken streven naar maximaal 100% lokaal eigendom met een van minimum 50%. Afspraken over financiële vergoedingen voor bijvoorbeeld omwonenden worden later gemaakt als er meer duidelijkheid is over het windpark.
• De windturbines hebben een minimale opbrengst van 15 GWh per jaar. Op die manier zijn zo min mogelijk windturbines nodig om de gegeven doelstelling van de duurzaam op te wekken elektriciteit te realiseren.

Klik hier om gezamenlijk ontwikkelkader te lezen

• Technische analyse: In 2022 is een technische analyse uitgevoerd. Daarin is gekeken naar de technische mogelijkheden en belemmeringen voor windmolens (zoals woningen, gasleidingen, hoofspanningsmasten e.d.). Uit de technische analyse is duidelijk geworden dat er mogelijkheden zijn voor windenergie in het ATT-gebied.
   
• Participatieverslag: In 2022 hebben verschillende bijeenkomsten en gesprekken met inwoners uit het gebied plaatsgevonden. Alle reacties zijn vastgelegd in het participatieverslag.
   
• Documenten en links:
  • Technische analyse
    • U vindt de publieksvriendelijke samenvatting hier.
    • U vindt het rapport ‘Haalbaarheidsonderzoek windenergie – Energiegebied ATT Overijssel’ hier.
       
  • Participatieverslag
  • Zorgen en Kansen ATT

Daar waar de grenzen van de gemeenten Almelo, Tubbergen en Twenterand elkaar raken, ligt een kansrijk gebied voor windenergie. De ontwikkeling van windenergie in de ene gemeente raakt daardoor altijd de beide andere gemeenten. Inwoners uit dit gebied geven aan dat zij het gebied waar de gemeentegrenzen elkaar raken niet als drie losse gebieden zien, maar als één geheel. Ook de provincie ziet hier gemeente overstijgende kansen. De gemeenten Almelo, Tubbergen en Twenterand hebben daarom besloten om te starten met een gezamenlijk proces met aandacht voor alle voors en tegens van windmolens. Met ondersteuning van de provincie is een plan van aanpak voor het gebied Almelo, Tubbergen Twenterand (hierna ATT) gemaakt.
​​​​​

• Documenten:
  • Plan van aanpak ATT-gebied

Elke gemeente heeft onderzocht welke gebieden wel en niet geschikt zijn voor windmolens. Daarbij is gekeken naar normen voor veiligheid en geluid, beperkingen vanwege het vliegveld, de aanwezigheid van hoogspanningsleidingen en bijvoorbeeld afstandsnormen bij bedrijven die werken met gevaarlijke stoffen. Uit deze onderzoeken komt het gebied op de grens van de gemeenten Almelo, Tubbergen en Twenterand naar voren als een mogelijk geschikte plek voor het plaatsen van windmolens. Voor gemeente Twenterand geldt dat dit de enige locatie in de gemeente is waar windmolens kunnen komen.

Het zoekgebied voor windmolens ligt op de grens van de gemeenten Almelo, Tubbergen en Twenterand. Daardoor hebben besluiten in de gemeente invloed op de andere gemeente. Daarom werken de drie gemeenten samen met de provincie Overijssel om de mogelijkheden voor windmolens in dit gebied verder te onderzoeken. Binnen die samenwerking streven we ernaar om iedereen gelijk te behandelen. Dit betekent bijvoorbeeld dat we dezelfde uitgangspunten toepassen voor geluid, slagschaduw, afstand tot de windturbines en financiële vergoedingen. Uiteindelijk neemt elke gemeente een besluit over wat er wel en niet in de eigen gemeente gebeurt. Provincie Overijssel heeft een faciliterende rol. De samenwerking is in het najaar van 2021 gestart.

• Binnen de Regionale Energiestrategie (RES) hebben alle Twentse gemeenten afgesproken dat we in 2030 1,5 TWh duurzaam willen opwekken met een mix van zonne- en windenergie. Daarbij geldt een verhouding van 60% windenergie en 40% zonne-energie.
• Gemeenten Almelo, Tubbergen en Twenterand hebben vastgelegd hoeveel energie zij in totaal willen opwekken. Een deel hiervan kunnen zij opwekken door windmolens te plaatsen in het ATT-gebied.
  • Ambitie Almelo: 157 GWh
  • Ambitie Tubbergen: een bijdrage aan 225 GWh voor Noordoost Twente
  • Ambitie Twenterand: 82 GWh
• De drie gemeenten en de provincie stellen voor om gezamenlijk 120 tot 180 GWh op te wekken met windenergie. Dat zijn naar verwachting 6 tot 10 windturbines in het hele ATT-gebied. Daarbij gaat het om windturbines die 15 tot 20 GWh opleveren per jaar. De gemeenteraden van Tubbergen en Twenterand beslissen in november 2023 of zij instemmen met de bijdrage die de gemeente daaraan levert. In de gemeente Almelo heeft de raad in 2020 besloten dat zij ruimte zien voor 3 - 5 windturbines in het Almelose deel van het ATT-gebied.

Eventuele hinder van het geluid van een windmolens willen we zoveel mogelijk beperken. Dat kan door eisen te stellen aan bijvoorbeeld het type windmolens en de afstand tot woningen. Momenteel is het Rijk bezig met het opstellen van nieuwe milieunormen (voor geluid en slagschaduw). De verwachting is dat deze normen begin 2024 in werking treden. Binnen het ATT-gebied houden we straks rekening met deze nieuwe normen.

Slagschaduw van een windturbine is de bewegende schaduw van de draaiende wieken. Als slagschaduw op het raam van een woning valt, kan dat overlast geven. De stand van de zon is een vast gegeven voor elke datum, elk tijdstip en elke locatie. Daardoor kan vooraf voor windmolens worden bepaald op welk moment er slagschaduw valt op bijvoorbeeld het raam van een huis. Worden er windmolens geplaatst? Dan wordt de windmolen zo ingesteld dat deze niet meer uren dan wettelijk toegestaan, en/of lokaal afgesproken, per jaar slagschaduw mag veroorzaken. Dit betekent dat ze waar nodig stilgezet worden. Net als met de geluidsnormen is het Rijk bezig om te komen tot nieuwe normen. Binnen het ATT-gebied houden we straks rekening met deze nieuwe normen.

Het RIVM onderzoekt doorlopend de gezondheidseffecten van geluid van windturbines. Hinder tijdens de nachtrust is het meest onderzochte effect van windturbinegeluid. Deze informatie is wordt door het Rijk gebruikt bij het maken van nieuwe normen voor afstand, geluid en schaduw. Zo willen ze inwoners zo goed mogelijk beschermen tegen hinder. Voordat windmolens geplaatst kunnen worden, wordt er een lokale Milieueffectrapportage (MER) gemaakt. Uit deze MER zal blijken wat de effecten zijn van de windmolens en of hiermee voldaan wordt aan de geldende normen. Ook als de windmolens er eenmaal staan, worden klachten en hinder gemonitord en onderzocht.

In het ATT-gebied wordt rekening gehouden dat er ruimte is voor de modernere windmolens. Deze leveren in verhouding meer energie op dan de oudere types en geven meer opties als het gaat om het beperken van geluidshinder en slagschaduw. De hoogte van deze windturbines is met de huidige stand van de techniek naar verwachting tussen de 200 en 240 meter, maar ontwikkelt zich nog wel door.

Windturbines staan soms stil bij erg lage of extreem hoge windsnelheden. Daarnaast kan een windturbine stilstaan voor onderhoud, om hinder door slagschaduw te voorkomen, om aanvaringen met vogels/vleermuizen te voorkomen of omdat het elektriciteitsnet overbelast is. Al deze omstandigheden komen relatief weinig voor. Meestal draaien windturbines wel. Soms is een windturbine recent gebouwd, maar nog niet in bedrijf genomen. Dit kan een reden zijn dat sommige windturbines voor langere aaneengesloten tijd stil te lijken staan.

Om geluidsoverlast op bepaalde momenten tegen te gaan, is het mogelijk het vermogen van windmolens in de nacht te verminderen. Dit wordt bij windparken regelmatig gedaan om te voldoen aan de geluidsnorm, wanneer woningen zich op korte afstand van de windmolen bevinden. Dit gaat wel ten koste van de elektriciteitsopbrengst. In de praktijk zal het niet voorkomen dat windmolens de hele nacht stil worden gezet, omdat het verlies in elektriciteitsopbrengst dan te groot is.

Het elektriciteitsnet loopt vol. Daardoor kunnen op dit moment niet overal in Overijssel zomaar wind- en zonneparken worden aangesloten. Om deze netwerkproblemen op te lossen moet het elektriciteitsnet worden uitgebreid. Hierover vindt afstemming plaats met de lokale netbeheerders. Er is voor drie stations in de omgeving van het ATT-gebied opdracht gegeven om uit te breiden voor 2025. Daarmee gaan we ervan uit dat de toekomstige windmolens in het ATT-gebied aangesloten kunnen worden op het netwerk. Er zijn ook andere opties om problemen door het volle elektriciteitsnet tegen te gaan. Bijvoorbeeld cable-pooling, (waarbij een windpark en zonnepark gezamenlijk eenzelfde netaansluiting delen), lokale opslag van energie of lokale productie van waterstof in een Smart Energy Hub.

Dit zijn politieke keuzes. De opgave voor duurzame opwek staat. De gemeente mag zelf bepalen hoe zij dit aanpakken. Echter, het uitgangspunt is wel dat de lokale hoeveelheid opgewekte energie voor 60% afkomstig is uit windenergie en voor 40% uit zonne-energie. De reden hiervoor is de capaciteit van het elektriciteitsnet. Windenergie legt minder beslag op de netcapaciteit. Daarnaast gebruiken we juist ook in de winter veel elektriciteit, terwijl zonnepanelen dan weinig elektriciteit opwekken. Windturbines produceren juist in de winter elektriciteit, wanneer de vraag groot is. Dit geldt ook voor de nachten.

• Geothermie is op dit moment in Twente geen haalbare optie (negatieve businesscase). Dat komt omdat de warmte dieper zit dan op andere plekken in Nederland. Twente blijft wel aangehaakt bij het landelijke SCAN-programma dat landelijk onderzoek doet naar de mogelijkheden voor geothermie in Nederland. Gezien de lage potentie wordt er op dit moment nog niet in onderzoek in Twente geïnvesteerd.
• Waterkracht is op zeer beperkte schaal mogelijk. Bij de gemeente Almelo is een student betrokken die de mogelijkheden van energie uit water van het Lateraal kanaal onderzoekt.

Dit hangt af van de toekomstige ontwikkelaar, de rol die omwonenden of andere lokale partijen daarin willen oppakken en de afspraken die hierover worden gemaakt. We streven naar zoveel mogelijk lokaal eigendom.

In verschillende stappen worden de mogelijkheden voor windenergie onderzocht. Tijdens elke stap worden veel gesprekken gevoerd met inwoners, ondernemers en andere partijen. Het onderwerp van deze gesprekken wisselt per fase. Inwoners ontvangen regelmatig een nieuwsbrief met informatie over de stand van zaken en hoe zij op dat moment kunnen meedenken en meepraten. Daarnaast kunnen inwoners zich aanmelden voor de gebiedsgroep om altijd op de hoogte te blijven.

De ATT-gebiedsgroep bestaat uit inwoners en geïnteresseerden die hebben aangegeven dat zij graag willen meedenken en meepraten over windmolens. De ATT-gebiedsgroep wordt regelmatig geïnformeerd over de stand van zaken. Ook krijgen zij, net als andere inwoners en betrokkenen, de uitnodiging om op bepaalde momenten mee te denken over bepaalde onderwerpen.

• De gemeenteraad heeft in april 2023 het beleidskader Duurzame Energie vastgesteld. Het beleidskader geeft duidelijkheid over de visie van gemeente Twenterand op opwek van duurzame energie en de kaders voor duurzame energieprojecten. Windenergie is een onderdeel van het beleidskader.
• De gemeenteraad neemt na afronding van elke fase van het ATT-proces een besluit over het vervolg. In november 2023 bespreekt de gemeenteraad alles wat er nu bekend is en de vervolgstappen. Ook nemen zij een besluit over het vervolg. U kunt bij deze vergadering zijn of de vergadering online volgen. Het is ook mogelijk om in te spreken bij de gemeenteraad en uw visie of advies met de raadsleden te delen. Klik hier voor meer informatie over besluitvorming in de gemeenteraad.